Camellia sinensis
M.Ö. 2737’ de Çin imparatoru Shen Nung çay ağacının altında elinde bir fincan sıcak su ile oturur. Rüzgarla beraber bir yaprak fincanına düşer ve 2-3 dakika içerisinde suyun renginin, kokusunun ve tadının değiştiğini görür. Düşen yaprakların suya verdiği renk ve tat imparatorun hoşuna gider. Shenn Nung'un bunu içip şifa bulmasının üzerine çay, şifa bulmak amacıyla da ilaç olarak kullanılmaya başlanır.
Çayın gerek tıbbi amaçla kullanılan kısımları yapraklarıdır. Çay çok sayıda aktif bileşen içermekte olup bunlardan en önemlileri: Ksantin alkaloitleri (kafein, teofilin, teobramin,ksantin), tanenler, flavonoller ve flavon glikozitleri, polifenoller (kateşin, gallokateşin, epikateşin, epigallokateşin), fenolik asitler, proantosiyanidinler, serbest aminoasitler, alüminyum, manganez, florür ve potasyum gibi minerallerdir.
Yeşil çay siyah çaydan içerdiği kateşin bileşiği oranı açısından ayrılır. Yeşil çayda siyah çaya kıyasla daha yüksek oranda kateşin bulunur. Kateşin emildikten sonra hedef dokulara ulaşarak antikanser aktivite göstermektedir. Kanser oluşumunun tüm safhalarında (proliferasyon, transformasyon, inflamasyon, apoptozis, metastaz ve işgal safhaları) tersine etki sağlayarak kanser hücresine karşı savaşmaktadır. Tümörü küçültür.
Yeşil çay çayın topladıktan sonra taze yapraklarının yüksek sıcaklıkta buğulanması ile elde edilir. Yüksek sıcaklıkta çay yapraklarında yoğun olarak buluna okside edici enzimler inaktive olduğundan çaya özgü renk değişimi olmaz ve hemen hemen yeşil görünüm konunmuş olur. Ayrıca içeriğinde bulunan polifenoller ve kateşin okside olmadığı için siyah çaya oranla daha yüksek polifenol ve kateşin içerir. Yeşil çay %30-40, siyah çay ise %3-10 polifenol oranına sahiptir.
Yeşil çay polifenolleri antioksidan, antienflamatuvar, antikarsinojenik, termojenik, probiyotik ve antimikrobiyal özelliklere sahiptir.
Yeşil çay;
- Ateroskleroz riskini azaltır
- Kardiovasküler hastalıkların gelişim riskini azaltır
- Miyokard enfarktüsü riskini azaltır (trombosit agregasyonunun ve iskemik hasarın azaltılması)
- Plazma antioksidan kapasitesinin artırılması
- Serum lipid konsantrasyonunun azaltılması açısından çok faydalıdır.
Bunun yanı sıra;
- Kansere karşı koruyuculuk göstermesi
- Ağız mukoza lökoplazisi görülme sıklığını azaltması
- Hafif diyare olgularının semptomatik tedavisi
- Diürezin sağlanması
- Sindirimi kolaylaştırıcı
- Dizüri, ödem azaltıcı
- Kilo kaybı sağlaması
- Fonksiyonel asteni
- Merkezi sinir sistemi uyarıcısı
- Baş ağrısını azaltıcı
- Osteoporoz riskini azaltıcı özellikler göstermesi açısından da çok önemlidir.
Ülkemizde de tüketimi çok fazla olan siyah çayında benzer etkilere sahip olduğu bilinmektedir.
Çayın standardize edilmiş preparatları;
- Antioksidan etki için günde 1 fincan yeşil çay
- Anti aterosklerotik etki günde 3-4 fincan siyah çay
- Miyokardiyal enfarktüs riskinde azalma için günde en az 1 fincan siyah çay
- Yeşil çay termojenezi ve yağ oksidasyonunu aktive eder. 250 mg’lık yeşil çay tozu içeren kapsüllerin günde 8 kez kullanılması obezite tedavisinde fayda sağlamak amacıyla kullanılmaktadır.
Çay bu etkilerini;
Antikanserojen etkiler:
- Kateşinler oral mukozadan emildikleri için ağız ve özofagiyal kanserlerde etkindir.
- Çayın içeriğindeki polifenollerin antioksidan ve antiproliferatif etkileri antikanserojenik etkiler göstermesini sağlar.
- Yeşil çay ve siyah çay DNA ‘nın okside metabolitlerinin oluşumunu engelleyerek kanser riskini azaltır.
- Yeşil çay barsak florasını değiştirmek suretiyle kolon kanseri gelişimini engeller.
- Termogenez üzerine etkiler:
- Kateşinler Noradrenalinin yıkımından sorumlu enzim olan COMT enzimini bloke ederek sempatik etkinliği dolayısıyla termogenezi aktive ederler.
- Epigalllokateşin gallat, glial hücrelerdeki monoaminlerin deaminasyonunu bloke ederek peroksidaz üretimini engeller ve böylelikle oksidatif nöronal hasarı engeller.
Kontrendikasyonları:
Kardiyovasküler sistemi zayıflamış bireyler, böbrek hastalıklar, tiroid hiperfonksiyonu, spazm görülme riski yüksek hastalar, psişik bozukluklar (anksiyete gibi)
Yan Etkileri:
Yüksek dozda (Günde 10 fincandan fazlası) Sinirlilik, anksiyete, kalp düzensizlikleri, baş ağrısı, tremor, hipertansiyon, huzursuzluk, uykusuzluk, irritabilite, mide mukozası irritasyonu, diürez.
Uyarılar:
- Siyah çaydaki ksantin türevleri (kafein, teofilin) dipiridamol gibi koroner vazodilatörlerin etkisini azaltabilir ve beraber alınmamalıdır.
- Yeşil çay sulindak ve/veya tamoksifen ile kombinasyonunda sinerjik etki olabilir ve birbirlerinin yan etkilerini azaltabilir.
- Yeşil çay K vitamini kaynağı olduğu için warfarin ile beraber antagonist etki meydana getirebilir.
- Tanence zengin bitkiler, astım tedavisinde kullanılan bronkodilatör bir ilaç olan teofilinin emilimini azaltabilir.
- Çaydaki tanenler, vitamin ve besinlerin ince bağırsaktan emilimini etkileyebilir. Yeni doğanlarda tanenler demiri bağladığı ve emilimini azalttığı için mikrositik anemi gelişmesine neden olur.
- Yüksek miktarda kafein, teofilinin yan etkilerini ve aktivitesini attırabilir.
- Kalp ritimlerinin düzensiz olduğu zamanlarda kullanılan adenozinin etkisini inhibe edebilir.
- Yeşil çay bakteriyel rezistansı düşürerek beta-laktam grubu antibiyotiklerin etkisini arttırır.
- Yeşil çay içerisindeki kafein benzodiazepin grubu ilaçların sedatif etkinliğini azaltır.
- Beta blokör alan kişilerde yeşil çaydaki kafein kan basıncında artış yaptığı için dozun değişmesine neden olabilir.
Kemoterapi
Yeşil çay kemoterapi ilaçlarından özellikle doksorubisin ve tamoksifenin etkinliğini arttırabilir. Bu sonuçlar laboratuvar testleri ile kanıtlanmıştır fakat yeterli klinik araştırma insanlar üzerinde yapılmamıştır. Diğer yandan siyah ve yeşil çay prostat kanserinde kullanılan kemoterapi ilaçlarının etkinliğini bu ilaçlara selektivite gösteren genleri inhibe eder.
Klozapin
Antipsikotik ilaç olan klozapin ile yeşil çay alınımı arasında minimum 40 dakika olmalıdır yoksa ilacın etkinliği düşer
Efedrin
Efedrin ile yeşil çayın beraber alınımında ajitasyon, tremor, insomnia, kilo kaybı oluşabilir.
Lityum
Yeşil çay lityumun kandaki seviyesini düşürür.
MAO-inhibitörleri
MAO inhibitörlerinden özellikle fenelzin ve tranilsipromin kullanan kişilerde yeşil çayında beraberinde kullanılması tansiyonu arttırabilirliği nedeniyle hipertansif krize neden olabilir.
Oral kontraseptif
Oral kontraseptifler kafeinin vücutta kalış süresini uzattığı için stimulan etkiyi arttırabilir.
Fenilpropanolamin
Fenilpropanolamin ve yeşil çaydaki kafeinin beraber alınımı mania ve hipertansiyona neden olabilir.
Gebelik & Laktasyonda Kullanım:
Bilinen herhangi bir kısıtlama yoktur. Bununla birlikte içeriğinde bulunan kafein ve teofilin nedeniyle gebe kadınlar günde 5 fincandan fazla çay tüketmemesi tavsiye olunur.
Emzirme:
Emzirme döneminde çay tüketimi yeni doğanda uyku bozukluğuna yol açabilir.
Comments